Çocuklarda Yas Süreci

            Çocuklar için anlaşılması zor bir kavram olan ölümü çoğu yetişkin nasıl ifade edeceğini bilemez. Çocuğun ölümü nasıl anladığına bağlı olarak yasını yaşayış biçimi de şekillenir. Bu nedenle çocuğun yaşına bağlı olarak ölüm ve ölüm sonrası sürecin yetişkin tarafından açıklanması çok önemlidir.

            Ölümün geri dönülmezlik ve son bulma öğeleri özellikle okul öncesi dönemdeki çocuklar tarafından kavranamaz. Çocukluk dönemindeki yas süreci, yetişkinlerde görülen süreçten daha farklı olarak gerçekleşmekte ve daha zorlu bir deneyim olarak ortaya çıkmaktadır. Sözel ifade becerilerinin daha kısıtlı olması sebebiyle yas tepkileri davranışlarla kendisini gösterir. Kayıp sonrası yeme, uyku ve çeşitli davranış sorunları, konuşma bozukluğu, idrar kaçırma, dışkı kaçırma, regresyon, akademik başarıda düşüş, kaygı ve korku, hırçınlık, öfke, ayrılık kaygısı gibi belirtiler sıkça görülmektedir. Bu durumun çocuğun kafa karışıklığından ve nasıl tepki vereceği konusunda tecrübesiz olmasından kaynaklanabileceği unutulmamalıdır. Yetişkinlerde daha net gözlenen yas süreci çocuklar için de şok, inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme evrelerinden oluşur.

            Ebeveynlerin ve çocuğa bakım sağlayan kişilerin bu süreçte çocukların ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için onların tepkilerini bilmeleri ve sorularına hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Özellikle okul öncesi dönemdeki çocukların ölümü gitmek ya da uyumak gibi yanlış algılayacağının farkında olunmalı ve bu inanç yanlışlıkla desteklenmemelidir. Aksi halde çocukların zihninde ölen kişiye ilişkin neden bu yolu seçtiği ya da mutlu olup olmadığına dair sorular oluşacaktır. Ölümü çocuğa anlatan kişinin anne, baba ya da çocuğa duygusal olarak yakınlığı olan biri olması önemlidir. Ölen kişinin kim olduğu, bilinen gerçeklerin yer aldığı net bir açıklama hazırlanmalı ve çocuğun vereceği tepkilere hazırlıklı olunmalıdır. Ölen kişi hakkında “çok uzaklara gitti”, “uyuyor”, “cennetten bizi izliyor” gibi ifadeler kullanılmamalı, soyut kavramlara yer verilmemelidir. Bu, çocukta genellemelere sebep olur. Ölüm, çocuk için yaşlı olmak, hasta olmak, yolculuğa çıkmakla karıştırılmamalıdır.

            Çocuğun hazır olması halinde cenaze sürecine katılımı sağlanabilir. Güven duyduğu, duygularını açabileceği bir yetişkinin yanında olması bu aşamada önemlidir. Çocuğun tepkilerine duyarlı olunmalı ve gerektiğinde profesyonel desteğe başvurulmalıdır.

                                                                                                                                                                           Psk.Dan. Ayşen Yeşim Uslu