Mizaç Türleri

1

                                      Mizaç Türleri

Mizaç Nedir?

Mizaç; kişinin doğuştan getirdiği ve bireyin; duygu, düşünce ve davranışlarının temelinde yatan yapısal çekirdektir. Mizaç, kişiliğin genlerden gelen doğal bir parçası olarak da tanımlanabilir.

İçinde bulunduğumuz yaşam şartları içerisinde büyüdüğümüz çevre, aldığımız eğitim, edindiğimiz kültür, ebeveyn tutumları vs. tüm yaşantılar mizaç yapısı tarafından algılanır, değerlendirilerek işlenir.

Aynı evin içinde yetişen çocukların ya da bireylerin benzer olay ve yaşantılara farklı tepkiler göstermesinin sebebi mizaç farklılıklarıdır.

Hipokrata Göre Mizaç

İlk kez Hipokrat tarafından ortaya atılan ve o dönemden bugüne neredeyse hiç değişmeyen dört mizaç anlayışına göre;

Plegmatik Çocuklar

Sanguinik Çocuklar

Kolerik Çocuklar

Melankolik Çocuklar

 

                                      Dokuz Tip Mizaç Modeli (DTMM)

Dokuz Tip Mizaç Modeline göre her insan, belirli bir algısal yönelim ve motivasyonla dünyaya gelir. Bir kişinin dünya ile bağlantısı ve ilişkisi de bu algısal yönelim ve motivasyonu içeren mizaç temelinde başlar.

Dokuz tip mizaç modeline göre huy / mizaç; doğuştan gelen, yaşam boyu değişmeyen, bir bireyi diğerinden ayıran ayırıcı özellikler (traitler) bütünüdür. Bir araya gelmesi bir mizaç tipini ifade eden bu özellikler, hem olumlu potansiyel hem de olumsuzluğa açık bazı riskli özelliklerden oluşur.

Mizaç özeliklerinin zaman içerisinde “kararlı” ve “sürekli” hale gelerek belirginleşmesi ve şekillenmesiyle karakter meydana gelir. Mizaç temelinde gelişen, kişiliğin belirginlik, kararlılık ve süreklilik gösteren niteliklerini oluşturan karakter, değişmez değil, ancak değişime oldukça dirençlidir.

Kişilik ise; zekâ, cinsiyet, genetik yapı, yaş, biyolojik özellikler vb. içsel / doğuştan gelen faktörlerle aile, eğitim, sosyal çevre, yaşanılan olaylar, kültür, inanç vb. çevresel faktörlerin tamamının mizaç temelinde etkileşmesiyle oluşur. Mizacın statik / değişmez özellikleri üzerinden gelişen  kişilik, dinamik / değişebilir bir yapıdır.

Dokuz tip mizaç modeli göre mizaç, kişinin algı önceliklerini belirleyen ve dolayısıyla zihinsel (fiziksel, duygulanımsal ve entelektüel) gelişimini şekillendiren, aynı zamanda kişilik gelişiminin en temel yapıtaşını oluşturan bir programdır.

Karakter gelişiminde, her ne kadar toplumsal değerler ve eğitimin önemli bir etkisi bulunsa da, mizacın etkisi daha fazla görülür. Kişilik gelişiminde ise hem mizaç, hem de mizaca etki eden faktörler eşit derecede önemlidir.

1-Mükemmelliyetçi Tip: Kusursuz olması için çabalama ancak olmadığında herhangi bir rahatsızlık duymama özelliğine sahiptir. Başladığı işi kusursuz bir şekilde tamamlamak için emek verir, sorumluluklarının bilincindedir.

Eksikleri kolay fark etme, eksik ve hatalardan rahatsız olma ve düzeltmeye çalışma ancak gerektiğinde zorlansa da geçici bir süre düzeltme davranışını durdurabilme yetilerine sahiptir.

Mükemmeliyetçi, disiplinli, sebatkâr, çalışkan, titiz, düzenli, prensipli, kontrollü, soğukkanlı kişilik özelliklerine sahiptir.

2-Yardımsever Tip:  Karşılık beklemeden yardım edebilme ancak gerektiğinde zorlanmadan yardım etme davranışlarını durdurabilme gücüne sahiptir.

Yardımsever olma ancak suiistimal edildiğinde zorlansa da geçici bir süre yardım etme davranışını durdurabilir. Sevgi dolu, ilişki odaklı, çok duygusal, duygularını belli eden, sıcakkanlı, dışadönük, samimi kişilik özelliklerine sahiptir.

3-Başarıya Odaklı Tip: Başarıya ulaşmak için azimle çalışmak ancak başarılarla özdeşleşmeme, başarısız olduğunda da kendilik değerinin farkında olma becerilerine sahiptir.

Başarı ve kariyer odaklı, yarışmacı, hedefine kilitlenen, olumsuz duyguları kendine engel olarak görmeyen kişilik özelliklerine sahiptir.

4-Özgün Kimliğe Sahip Olman Tip: Özgün bir kimliğe sahip olma, aynı zamanda zorlanmadan toplumdışı olma uyum ve katkı sağlayabilme.

Özgün kimliğe sahip olmak için kendini anlamaya çalışma, sıra dışı olma, gerektiğinde zorlansa da geçici bir süre topluma uyum sağlama yetilerine sahiptir. Bireysel, özgün, sıra dışı, empatik, aşırı duygulu kişilik özelliklerine sahiptir.

5-Objektif ve Akılcı Bakış Açısına Sahip Tip: Akıl yoluyla var oluşun bilgisine objektif bir biçimde sahip olma, aynı zamanda fiziksel becerilerle ilgili çaba gösterme ve duygusal/ilişkisel değerlerine verilen önem belirgin özelliklerinden sorumludur.

Duygulardan bağımsız bir biçimde gerektiği değerlendirebilme ve gerçekliğin bilgisine ulaşmaya çalışma ancak gerektiğinde geçici bir süre fiziksel beceri geliştirmeye de çabalama ve duygusallığa tahammül edebilir. İçedönük, sessiz, gözlemci, analitik, derin meraklı, akılcı, objektif kişilik özelliklerine sahiptir.

6-Güven ve Sadakate Önem Veren Tip: Kendisine ve çevresine güven duyabilme aynı zamanda güvensizlik ve sadakatsizlik karşısında kabullenici ve affedici olabilme yetilerine sahiptir.

Güven ve emniyet odaklı, takım oyuncusu, sadakate önem veren, spontane meraklı kişilik özelliklerine sahiptir.

7-Neşeli ve İyimser Tip: Şakacı, esprili ve eğlenceli olma, aynı zamanda sıkıntı ve zorluklara göğüs gerebilme, ciddiyetle sorumluluk alma ve yerine getirebilme özelliklerini belirgin olarak sergiler.

Yeniliğe açık, keşfetmeye meraklı, hareketli, girişken, dışadönük, çabuk ilişki kuran, konuşkan kişilik özelliklerine sahiptir.

8-Lider Tip: Güçsüz ve zayıfı koruyan himaye eden, merhametli ve şefkatli bir lider olma aynı zamanda gerektiğinde toplumun yararı adına zorlanmadan liderlikten vazgeçebilme becerilerine sahiptir.

Cesaretle öne çıkıp çevresindekilere liderlik edebilme, ancak çoğu zaman zorlansa da geçici bir süre liderlikten vazgeçebilme, çevresindekileri himaye etse de zaman zaman zorlayıcı olabilir.

 Lider, kendinden emin, cesur,  cömert, himaye eden, mücadeleci, meydan okuyan, dobra, girişimci, çabuk eyleme geçen, net, dayanıklı kişilik özelliklerine sahiptir.

 

9-Kabullenici Tip: Kabullenici olma ancak gerektiğinde hiç zorlanmadan hayır diyebilme, karşı çıkabilme yetilerine sahiptir. Sakin, uyumlu, barışçıl, arabulucu, mülayim, huzur veren, yargılamayan, kişilik özelliklerine sahiptir.

Mizaç tiplerinden doğan ve aslında her biri bir mizaç tipiyle karakterize olan bu kavramlar, eğitimle kazandırılmaya çalışılan toplumsal değerlerin tümünün temelini oluşturur.

Kavramsal olarak mizaç tiplerinden üretilen bu değerler, mizaç tipleriyle karakterizedir, ancak o mizaç tipindeki her bir bireyde aynı şekilde görülmeyebilir. Başka bir anlatımla; bir değerin kavramsal olarak ortaya konması ile kişi düzeyinde deneyimlenmesi birbirinden farklı şeylerdir.

 

                    1

                                Mizaç Özelliklerine Göre İletişim Kurarken

Sosyal yaşamın kaçınılmaz paylaşımlarında oluşan iletişim bireylerin hem kendileri hem de birbirleri ile kurdukları bağı besleyen önemli alanlardan biridir.

Bireyin kendini ifade etme biçimi var olan bilişsel sağlık, kelime haznesi, iletişimde olduğu kişi ile arasındaki yakınlık, paylaşılan konunun içeriği vb. öğelerle değişkenlik gösterir.

Bireysel farklılıkların getirdiği her ifade biçimi, kişilerin iç dünyalarını yansıtma, duyguları paylaşma, yaşama becerilerinin birer yansıması olarak yorumlanabilir.

İletişimde bulunulan kişi ile kurulan yakınlık, paylaşılan konu, kişinin var olan hazır bulunuşluğu, kültürel yapı, kişilerin sosyal yapı dahilinde bir arada bulundukları paylaşım alanı gibi özellikleri bilinir olması paylaşılan yaşantının netliği, işlevşelliği açıcından önemlidir.

İletişim kurmak için kullanılan bir yöntem her bireyle sağlıklı ve kaliteli bir ilişki için yeterli olmayabilir. Bu süreci sağlıklı olarak yürütülmesi için nitelikli bir iletişim sürecini sürdürmeye yönelik dikkat edilebilecek belirli unsurlar bu yazıda yer almakdadır.

1.Kusursuzluk Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bireylerle iletişim kurabilmek için dikkat edilmesi gereken ilk nokta netliği sağlamaktır. Karşılarında bilgili, tutarlı, kontrollü ve mantıklı davranan bir kişi olduğunu gördüklerinde daha rahat iletişime geçerler ve sağlıklı, kaliteli bir iletişim kurulması için istek duyarak iletişimde netliği sağlamak için emek verirler.

2.Duyguları Hissetmeyi Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bireylerle onlara ilgi ve sevgi odaklı iletişim kurmak süreci kolaylaştırır. Her koşul ve şartta ilgi ve sevgiye önem veren bu mizaç tipindeki kişiler, onların bu ihtiyaçlarını anlayan ve karşılık veren kişilerle rahatça iletişime geçerek sağlıklı bir yol izlenebilir.

3.Hayran Olunacak Kendilik İmajı Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip birey ile iletişim kurabilmek için süreci yönlendirmesine olanak tanımak önemlidir. Bu mizaç tipindeki bireylerle kurulan iletişim esnasında dış görünüş önemlidir. Ayrıca, başarılarının fark ve takdir edildiğini gördüklerinde daha sağlıklı bir iletişim kurmaya istekli davranışlarla sergiler.

4.Duyguların Anlamını Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bir bireyle iletişim kurarken onun kendine özgü duygusal dünyasını, duygusal değişimlerinin anlaşıldığına dair verilen geri bildirimler önemlidir. İletişim sırasında dinleyen, anlayan, özgün olma çabasına saygı gösteren ve bireysel olma isteğini anlayışla karşılayan kişilerle iletişim kurmaktan yana istekli bir turum sergiler.

5.Bilginin Anlamına Ulaşmayı Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bireylere bilgiyle yaklaşmak net ve sağlıklı bir iletişim için önemlidir. İletişim sürecinde merak etikleri konularla ilgili paylaşımların olması iletişimi besler. Paylaşımların niteliği, yoruma açıklığı, kişinin kendini ifade ettiği alandaki yetkinliğini artırır. Kurulan ilişkiyi iletişimi sürdürmeye yönelik adımlar atması kolaylaşır.

 

 

6.Entelektüel Dinginlik Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip birey güven odaklı bir tutuma sahiptirler. İletişim sürecinde kullanılan güven destekleyici tutarlı yaklaşımlar bireyin ilişkiye olan aidiyetini artırır.

 Bu bağlamda; net ve tutarlı konuşma, özgüvenli duruş bir güven alanı sağlayarak aradaki iletişimi iyileştirecektir.

7.Keşfetmenin Hazzını Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bireylerle sağlıklı iletişim kurmanın yolu birlikte eğlenebilmektir.  Paylaşımlardaki samimiyet, sürecin verimini aynı zamanda kişinin iyi hissetme halini artırır. Önceden planlanmış süreçler yerine birlikte deneyimlenen anlardan alınan keyif ve doyum noktasında paylaşımların niteliği artırılabilir.

8.Mutlak Güç Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bireylerle kurulan iletişimde bireysel değerinin kıymetli olduğunu hissettirmek önemlidir. Kurulan ilişkideki netlik, kişiyle paylaşılan sürece dair var olan görevlendirme, organize etme fırsatının sunulması bireyin sürece olan aidiyetini destekler.

Kendinden emin, net bir duruş, planlı işlevsel akış bireyin aradığı, içinde bulunmaktan zevk alacağı paylaşım sürecinin özelliklerindendir.

9.Konfor Arayan Mizaç Tipi

Bu mizaca sahip bireylerin içinde bulundukları ilişki içerisinde duruma göre şekil alma, keskin sınırlar yerine esnek değişikliklerin yapıldığı planlar, anlaşmalar daha verimli sonuçlarla karşılanır.

Bireyin aidiyetini artıran unsurlardan belki de en önemlisi süreci kendi mizacı,  ya da bakış açısına göre yorumlayabilmeleri, huzurlu, daha az eleştiri ve mücadelenin daha çok paylaşım ve yardımlaşmanın bulunduğu alanları daha sık tercih ederler.