MİZAÇ TÜRLERİ

                                      Mizaç Türleri

Mizaç Nedir?

Mizaç; kişinin doğuştan getirdiği ve bireyin; duygu, düşünce ve davranışlarının temelinde yatan yapısal çekirdektir. Mizaç, kişiliğin genlerden gelen doğal bir parçası olarak da tanımlanabilir.

İçinde bulunduğumuz yaşam şartları içerisinde büyüdüğümüz çevre, aldığımız eğitim, edindiğimiz kültür, ebeveyn tutumları vs. tüm yaşantılar mizaç yapısı tarafından algılanır, değerlendirilerek işlenir.

Aynı evin içinde yetişen çocukların ya da bireylerin benzer olay ve yaşantılara farklı tepkiler göstermesinin sebebi mizaç farklılıklarıdır.

Hipokrata Göre Mizaç

İlk kez Hipokrat tarafından ortaya atılan ve o dönemden bugüne neredeyse hiç değişmeyen dört mizaç anlayışına göre;

Plegmatik Çocuklar

Sanguinik Çocuklar

Kolerik Çocuklar

Melankolik Çocuklar

 

                                      Dokuz Tip Mizaç Modeli (DTMM)

Dokuz Tip Mizaç Modeline göre her insan, belirli bir algısal yönelim ve motivasyonla dünyaya gelir. Bir kişinin dünya ile bağlantısı ve ilişkisi de bu algısal yönelim ve motivasyonu içeren mizaç temelinde başlar.

Dokuz tip mizaç modeline göre huy / mizaç; doğuştan gelen, yaşam boyu değişmeyen, bir bireyi diğerinden ayıran ayırıcı özellikler (traitler) bütünüdür. Bir araya gelmesi bir mizaç tipini ifade eden bu özellikler, hem olumlu potansiyel hem de olumsuzluğa açık bazı riskli özelliklerden oluşur.

Mizaç özeliklerinin zaman içerisinde “kararlı” ve “sürekli” hale gelerek belirginleşmesi ve şekillenmesiyle karakter meydana gelir. Mizaç temelinde gelişen, kişiliğin belirginlik, kararlılık ve süreklilik gösteren niteliklerini oluşturan karakter, değişmez değil, ancak değişime oldukça dirençlidir.

Kişilik ise; zekâ, cinsiyet, genetik yapı, yaş, biyolojik özellikler vb. içsel / doğuştan gelen faktörlerle aile, eğitim, sosyal çevre, yaşanılan olaylar, kültür, inanç vb. çevresel faktörlerin tamamının mizaç temelinde etkileşmesiyle oluşur. Mizacın statik / değişmez özellikleri üzerinden gelişen  kişilik, dinamik / değişebilir bir yapıdır.

Dokuz tip mizaç modeli göre mizaç, kişinin algı önceliklerini belirleyen ve dolayısıyla zihinsel (fiziksel, duygulanımsal ve entelektüel) gelişimini şekillendiren, aynı zamanda kişilik gelişiminin en temel yapıtaşını oluşturan bir programdır.

Karakter gelişiminde, her ne kadar toplumsal değerler ve eğitimin önemli bir etkisi bulunsa da, mizacın etkisi daha fazla görülür. Kişilik gelişiminde ise hem mizaç, hem de mizaca etki eden faktörler eşit derecede önemlidir.

1-Mükemmelliyetçi Tip: Kusursuz olması için çabalama ancak olmadığında herhangi bir rahatsızlık duymama özelliğine sahiptir. Başladığı işi kusursuz bir şekilde tamamlamak için emek verir, sorumluluklarının bilincindedir.

Eksikleri kolay fark etme, eksik ve hatalardan rahatsız olma ve düzeltmeye çalışma ancak gerektiğinde zorlansa da geçici bir süre düzeltme davranışını durdurabilme yetilerine sahiptir.

Mükemmeliyetçi, disiplinli, sebatkâr, çalışkan, titiz, düzenli, prensipli, kontrollü, soğukkanlı kişilik özelliklerine sahiptir.

2-Yardımsever Tip:  Karşılık beklemeden yardım edebilme ancak gerektiğinde zorlanmadan yardım etme davranışlarını durdurabilme gücüne sahiptir.

Yardımsever olma ancak suiistimal edildiğinde zorlansa da geçici bir süre yardım etme davranışını durdurabilir. Sevgi dolu, ilişki odaklı, çok duygusal, duygularını belli eden, sıcakkanlı, dışadönük, samimi kişilik özelliklerine sahiptir.

3-Başarıya Odaklı Tip: Başarıya ulaşmak için azimle çalışmak ancak başarılarla özdeşleşmeme, başarısız olduğunda da kendilik değerinin farkında olma becerilerine sahiptir.

Başarı ve kariyer odaklı, yarışmacı, hedefine kilitlenen, olumsuz duyguları kendine engel olarak görmeyen kişilik özelliklerine sahiptir.

4-Özgün Kimliğe Sahip Olman Tip: Özgün bir kimliğe sahip olma, aynı zamanda zorlanmadan toplumdışı olma uyum ve katkı sağlayabilme.

Özgün kimliğe sahip olmak için kendini anlamaya çalışma, sıra dışı olma, gerektiğinde zorlansa da geçici bir süre topluma uyum sağlama yetilerine sahiptir. Bireysel, özgün, sıra dışı, empatik, aşırı duygulu kişilik özelliklerine sahiptir.

5-Objektif ve Akılcı Bakış Açısına Sahip Tip: Akıl yoluyla var oluşun bilgisine objektif bir biçimde sahip olma, aynı zamanda fiziksel becerilerle ilgili çaba gösterme ve duygusal/ilişkisel değerlerine verilen önem belirgin özelliklerinden sorumludur.

Duygulardan bağımsız bir biçimde gerektiği değerlendirebilme ve gerçekliğin bilgisine ulaşmaya çalışma ancak gerektiğinde geçici bir süre fiziksel beceri geliştirmeye de çabalama ve duygusallığa tahammül edebilir. İçedönük, sessiz, gözlemci, analitik, derin meraklı, akılcı, objektif kişilik özelliklerine sahiptir.

6-Güven ve Sadakate Önem Veren Tip: Kendisine ve çevresine güven duyabilme aynı zamanda güvensizlik ve sadakatsizlik karşısında kabullenici ve affedici olabilme yetilerine sahiptir.

Güven ve emniyet odaklı, takım oyuncusu, sadakate önem veren, spontane meraklı kişilik özelliklerine sahiptir.

7-Neşeli ve İyimser Tip: Şakacı, esprili ve eğlenceli olma, aynı zamanda sıkıntı ve zorluklara göğüs gerebilme, ciddiyetle sorumluluk alma ve yerine getirebilme özelliklerini belirgin olarak sergiler.

Yeniliğe açık, keşfetmeye meraklı, hareketli, girişken, dışadönük, çabuk ilişki kuran, konuşkan kişilik özelliklerine sahiptir.

8-Lider Tip: Güçsüz ve zayıfı koruyan himaye eden, merhametli ve şefkatli bir lider olma aynı zamanda gerektiğinde toplumun yararı adına zorlanmadan liderlikten vazgeçebilme becerilerine sahiptir.

Cesaretle öne çıkıp çevresindekilere liderlik edebilme, ancak çoğu zaman zorlansa da geçici bir süre liderlikten vazgeçebilme, çevresindekileri himaye etse de zaman zaman zorlayıcı olabilir.

 Lider, kendinden emin, cesur,  cömert, himaye eden, mücadeleci, meydan okuyan, dobra, girişimci, çabuk eyleme geçen, net, dayanıklı kişilik özelliklerine sahiptir.

 

9-Kabullenici Tip: Kabullenici olma ancak gerektiğinde hiç zorlanmadan hayır diyebilme, karşı çıkabilme yetilerine sahiptir. Sakin, uyumlu, barışçıl, arabulucu, mülayim, huzur veren, yargılamayan, kişilik özelliklerine sahiptir.

Mizaç tiplerinden doğan ve aslında her biri bir mizaç tipiyle karakterize olan bu kavramlar, eğitimle kazandırılmaya çalışılan toplumsal değerlerin tümünün temelini oluşturur.

Kavramsal olarak mizaç tiplerinden üretilen bu değerler, mizaç tipleriyle karakterizedir, ancak o mizaç tipindeki her bir bireyde aynı şekilde görülmeyebilir. Başka bir anlatımla; bir değerin kavramsal olarak ortaya konması ile kişi düzeyinde deneyimlenmesi birbirinden farklı şeylerdir.