Çocuğunuzun tuvalete alışması için en önemli adım onun kendini buna hazır hissetmesidir. Acıbadem
Fulya Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Dr. Arzu Özgeneci Öngün, tuvalet eğitiminde
“kendi başına başarma” duygusunun önemli olduğunu vurguluyor.
Birçok anne için çocuğunu tuvalete alıştırmak ve tuvalet sonrası temizlik alışkanlığı kazandırmak zorlu
bir süreçtir. Bu açıdan, tuvalet eğitimi çocuğun gelişim döneminde ebeveynlerin en çok sabır ve
özveri göstermesi gereken dönemlerden biridir. Bu konuda en önemli adım çocuğun kendini buna
hazır hissetmesidir.
Acıbadem Fulya Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Dr. Arzu Özgeneci Öngün; tuvalet
eğitimi için çocuğun davranışlarını gözlemlemenin önemli olduğunun altını çizerek “Yapmıyorsa
zorlanmamalı, eğitime ara verilmelidir.” diyor. Anne ve babanın bu süreçte sabırlı ve özendirici olması
gerektiğini belirterek tuvalet eğitimi için ipuçları paylaşıyor:
Çocukların tuvalet eğitimi için en uygun yaş nedir?
Tuvalet eğitimi kazanma, çocuğun hayatında önemli bir gelişimsel olaydır. Tuvalet eğitimine çocuğun
olduğu kadar anne babanın da hazır olması çok önemlidir. Sabırlı olmak ve acele etmemek gerekir.
Çocuklarda mesane kontrolü 18 ay – 3 yaş arasında kazanılır. Bu dönemde tuvalet eğitimine
başlanabilir. Genel olarak baktığımızda tuvalet eğitimi iki yaş civarında başlar.
Çocuğun yürüyebilmesi, basit emirleri yerine getirmesi, istediklerini sözcüklerle ifade edebilmesi,
kendi kendine giyinebilmesi, anne babayı taklit etmesi gibi etkenler çocuğun tuvalet eğitimi için hazır
olduğunu gösterir.
Tuvalet eğitimi için en uygun mevsim hangisidir?
Eğitime yaz aylarında başlamak daha uygun olacaktır. Anne tatil döneminde çocukla daha rahat
ilgilenir ve çocuğa daha rahat giysiler giydirilir.
Anne babalar tuvalet eğitiminde nasıl bir tutum sergilemelidir?
Tuvalet eğitimine başlamadan önce anne baba bir plan yapmalı, eğitime ne zaman, nasıl
başlayacaklarına karar vermeli. Altını her değiştirdiklerinde ne yaptığı söylenerek olayı açıklamak
yararlı olacaktır. Özellikle kaka yaptığında bezi çöpe atmamalı, dışkısını tuvalete atarak çocuğa
göstermelidir. Çocuğa çişinin ve kakasının ne gittiği gösterilmelidir.
Çocuğun tuvalet eğitimine nasıl başlanabilir?
Çocuk üç ya da dört saatten uzun kuru kalıyorsa, idrarının büyük bir bölümünü tek seferde
yapabiliyorsa eğitime başlamak için uygun zamandır. Evin içinde çocuğun bezsiz alt iç çamaşırıyla
gezmesine izin verilebilir. Bu dönemde ara sıra altına kaçırabilir. Böyle bir durumda çocuğa kızmamalı,
onu ayıplamamalı ya da cezalandırmamalı. Çocukların kasları kullanmayı öğrenirken altlarına
kaçırmaları doğaldır. Ayrıca her çocukta öğrenim süreci farklıdır, bunu unutmamak gerekir.
Çocuk tuvaletini reddederse nasıl davranmalıdır?
Bu dönemde çocuğa ısrar edilmemelidir. Her zaman yumuşak geçiş yapılmalıdır. Bir süre ara verilip
sonra tekrar denenmelidir. Özellikle çocuk hasta ise, kabızlık varsa veya etkilendiği üzücü bir olay
yaşamışsa, düzeni değişmişse ya da anne yeterli zaman ayıramayacağını düşünüyorsa tuvalet
eğitimine başlamamalı, uygun zaman beklenmelidir. Özellikle eğitim verilirken kakasından ve çişinden
nefret edecek ifadeler (“Ay ne pis”, “iğrenç koktu” vb.) kullanmamalı.
Bez kullanan çocuklar doğrudan yetişkin tuvaletini kullanabilir mi?
Tuvalet eğitimine önce lazımlık alarak başlamak daha doğrudur. Tuvaletin ne olduğu, nasıl kullanıldığı
anlatılmalıdır. Lazımlık alırken tuvalete benzeyen lazımlıklar tercih edilmelidir. Çocuğa lazımlığı nasıl
kullanacağı iyi bir şekilde anlatılmalıdır. Sonra tuvalet üzerine konan lazımlıklar tercih edilmelidir.
Alışkanlık kazandıktan sonra yetişkinler gibi tuvaleti kullanabilirler.
Tuvalet eğitiminde lazımlık kullanmak ne kadar iş yarar? Lazımlık nasıl kullanılmalı?
Lazımlık tuvalet eğitimi için çok önemli araçtır. Lazımlık çocuk ile birlikte seçilebilir. Lazımlığı
sevdirmek için yakınına çocuğun bir oyuncağı koyulabilir. Onunla konuşarak, oyun oynamasına izin
verilir. Çocuğun rahat olması ve zorlanmaması önemlidir. Annenin de sabırlı olması gerekir. Çiş ya da
kaka yaptığında çocuğu överek, ona ne yaptığı söylenmeli, takdir edilmelidir. Tuvalet eğitimi verirken
lazımlığa sık oturtmalı, uyandığında huzursuzsa veya oturmak için direniyorsa zorlanmamalıdır.
Tuvalet sonrası temizlik
Çocuklara tuvalet eğitimi ile birlikte tuvalet sonrası temizlik eğitimi verilmeli. Tuvalet sonrası temizlik
eğitimine, tuvalet eğitiminin daha ilk gününden başlanması; onun kendi sağlığını koruması ve toplum
hayatına adapte olması için gereken alışkanlıktan doğru bir şekilde kazanmasını sağlar. Tuvaletini
yaptıktan sonra poposunu nasıl temizleyeceğini ve tuvalet kağıdını nasıl kullanacağını gösterip,
kendinin denemesine izin verilmelidir. Tuvaletten sonra ellerini yıkaması gerektiği, bunun neden
gerekli olduğu ve doğru yıkamanın nasıl olacağı anlatılmalıdır. Kız çocuklarına tuvalet sonrası
temizliğin önden arkaya doğru yapılması gerektiğini anlatmayı unutmayın. Bunun mikrop kaparak
hastalanmasını önleyeceğini açıklamak iyi olacaktır.
