Edirne
Bağımlılık, yardım ve güvenlik için bir başkasına dayanmadır. Çocuğun birine duyduğu aşırı gereksinimdir. Bebeklik döneminde bağımlılık normal hatta sağlıklı bir durumdur. Bebekler anne-baba ya da birincil bakım veren kişiye bağımlı olarak doğarlar. Altının değiştirilmesi, beslenmesi, güvenlik ve sevgi gibi fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması çok önemlidir. Bu ihtiyaçların karşılanması bebeğin sağlıklı gelişmesinin yanı sıra bebek ile birincil bakım vereni arasında sağlıklı bir güvenli bağlanma oluşumuna katkı sağlar. Bu bağ bebeğin dünyayı güvenli veya güvensiz bir yer olarak görüşünü, ilerideki sosyal, duygusal ve zihinsel gelişimini destekler ve yetişkin bir birey olduğunda kuracağı sosyal ilişkileri, benlik algısını ve kişiliğini şekillendirir.
Yaşla birlikte çocukların bağımlı davranışlarında bir azalma görülür. Birçok işi kendi başlarına yapmaya çalışarak özerkliklerini kazanmaya başlarlar. Sözel iletişim kurar ve amaç yönelimli davranışlar sergilerler. Tamamen başkalarına bağımlı olmadan, teşebbüs ettikleri işleri yaparak kendilerine olan güvenlerini artırmaya çalışırlar.
Ancak bazı anne baba davranışları, kazanılması gereken bağımsızlığı engelleyerek bağımlılığın sürdürülmesine neden olur. Bu bağımlı ilişkide çocuğun özgüveni tam anlamıyla gelişemez. Özgüvensizlik de beraberinde bağımlılığı getirir. Bağımlılık tek bir davranış ya da olay nedeniyle ortaya çıkmaz, uzun süreli devam eden bir davranış biçimidir ve birçok nedeni olabilir.
Çocuğun anneden güvenli bir şekilde ayrılabilmesi için öncelikle annenin buna izin vermesi gerekmektedir. Ayrılamayan, bağımlı bir çocuk söz konusu olduğunda aslında anne çocuğundan ayrılamıyor demektir. Annenin çocuğun özerkleşmesine izin vermesi gerekmektedir.
Bağımlılık çocuğa her zaman bir problemi ondan daha iyi çözen ya da bir duruma ondan daha iyi yaklaşan başkalarının olduğu öğretilerek yaratılabilir. Bu durum özellikle aşırı koruyucu tutuma sahip anne babayla olan ilişkilerde görülür. Bazı anne babalar çocukları üzerinde fazla koruyucu olup çocuğa sorumluluk vermez, çocuk adına her şeyi kendileri yapmaya çalışıp çocuğa kendinin deneyimlemesine olanak sağlanmadan her şeyi hazır olarak sunarlar. Bu tutum da çocuğun kendine güvensiz ve bağımlı bir kişi olarak yetişmesine sebep olur. Bağımlı çocuk sürekli yanında onu kollayacak birine ihtiyaç duyar. Sürekli sevilmek ve temas etmekten hoşlanır. Evde yedirilip içirilen, bir dediği iki edilmeyen, kendi başına yapabileceği işler anne, baba ya da başkaları tarafından onun adına yapılan, hiç sorumluluk verilmeyen çocuklar bağımlılık çemberini kolay kıramaz. Kolay işlerde bile kendi başına davranamayan, yalnız kalmaktan korkan, sorumluluk alamayan ve kendine güvensiz çocuklar yetişir ve bağımlı çocuk zamanla bu zayıflığını ve güvensizliğini bir savunma aracı olarak kullanmayı öğrenir.
Aşırı korumacı tutuma sahip olan ebeveynler çocuklarının olumsuz bir durumla karşılaşmalarını ya da herhangi bir şeyde başarısızlık yaşamalarını kabul etmezler. Bunun önüne geçmek için de çocuğun yapabileceği her şeyi onun adına yapmaya çalışırlar. ‘Yanlış bir şey yapar’ düşüncesiyle çocuğun başarabileceği tüm görev ve sorumluluklar anne baba tarafından üstlenilir. Bu durum da yine çocuğun kendine güvensiz ve bağımlı bir birey olmasına neden olur.
Çalışan anne babalar çalışma koşullarından dolayı çocuklarına istedikleri kadar vakit ayıramayabilirler. Bu durumu telafi etmeye çalışırken de hissettikleri suçluluk duygusundan ötürü çocuklarının her isteğini yerine getirmeye bir dediklerini iki etmemeye çalışırlar ve çocuklarının üzerine çok fazla düşerler. Yine bu durum da çocuğun bağımlı olmasına sebep olabilmektedir.
1- Tek başına yapabileceği işleri başkalarının yapmasını bekliyorsa,
2- Bir şeyi yaparken sürekli onay, yönlendirme, destek ve teşvik bekliyorsa,
3- Aile üyelerinden ayrı herhangi bir yerde kalamıyorsa,
4- Anne babanın yanında olmadığı durumlarda bağımlılığını başka aile fertlerine yöneltiyorsa (büyükanne, büyükbaba gibi),
5- Tek başına karar alamıyorsa,
6- Okul ortamında arkadaşlarıyla birlikte oyun gruplarına katılmayıp tek başına kalmayı tercih ediyorsa,
7- Okula gitmek istemeyip sürekli evde kalmak istiyorsa,
8- Sosyal ortamlara girmekten kaçınıyor, girdiğindeyse bağımsız hareket edemiyorsa,
9- Arkadaş edinemiyorsa, bağımlılığın söz konusu olabileceğinden şüphelenilebilir.
1- Bağımlı davranışlar genellikle anne baba tutumlarından kaynaklı olduğu için ilk yapılması gereken şey öncelikle anne babaların tutumlarını gözden geçirmeleridir.
2- Bağımlı olmak ile bağlı olmak arasındaki fark bilinmelidir.
3- Anne çocuk arasındaki güvenli bağlanma kadar güvenli ayrılma da çok önemlidir. Annenin çocuğun özerkleşmesine izin vermesi gerekmektedir.
4- Çocuğa küçük yaşlardan itibaren yaşına uygun küçük sorumluluklar verilmelidir.
5- Çocuk sosyal ortamlara ve bazen ufak ayrılıklara alıştırılmalıdır.
6- Kendi yapabileceği işlerde çocuğa fırsat verilmeli, yapabileceği şeyler onun adına yapılmamalıdır. Her insan gibi çocuğunuz da hata yapabilir, çocuğunuzu hatalardan korumaya çalışmaktan çok çabasını takdir edin.
7- Anne baba ilgi ve korumayı yeterli ve tutarlı bir şekilde vermelidir ne eksik ne çok fazla olmalıdır.
8- Çocukların bağımsızlık çabalarının desteklenmesi ve yalnızca gerekli durumlarda destek olunması, çocuklarda bağımsızlık duygusunun gelişimini desteklemektedir.
Psk. Cansu CHOUSEIN
Özel Edirne Neşe Erberk Kreş ve Gündüz Bakımevi