0-6 YAŞ DÖNEMİ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

 

0-6 YAŞ DÖNEMİ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

 

0-1 YAŞ DÖNEMİ

Bu dönemde bebekler, çevresindeki dünyaya güvenip güvenemeyeceklerine ilişkin temel duygular edinirler. Yaşamın ilk yılında çocuğun ihtiyaçlarının doyurulması, büyük ölçüde anne ya da onun yerine geçen yetişkine bağlıdır. Bir başka deyişle, anne ya da onun yerine geçen yetişkinle kurulan ilişkinin niteliği temel güven duygusunun ve toplumsallaşmanın özünü oluşturmaktadır. İlk iki ay bebeğin ihtiyaçlarının hemen giderilmesi güven duygusu için çok önemlidir. Ancak 3. ve 4. aydan sonra bebeğin ihtiyaçlarını kısa bir süre beklettikten sonra karşılamak daha sağlıklı olacaktır. Bebek bununla baş edebilmeli ve ihtiyaçlarının farkında olabilmelidir.

Anne ile bebeğin ilişkisi bebeğin ileriki yaşlarındaki ilişkilerine referans oluşturacaktır. Özellikle annenin kaygılı, sinirli ve üzüntülü halleri bebeğin güvenli bağlanmasını ya da bağlanamamasını etkiler. Mutsuz  ve bebeğin ihtiyaçlarını anlayamayan bir anne, bebeğinin  duygusal olarak eksik ve güvensiz olmasına sebep olabilir.

1-2 YAŞ DÖNEMİ

 

Bu dönemde yürüme çabaları artar hatta düzgün yürümeler başlar. Yine bu dönemde bebek kendi kendine yemek yemek de isteyecektir. Ona izin verilmeli ve yemeğin bir kısmını etrafa dökmesine göz yumulmalıdır. Dokunarak öğrenmeye devam eder. Bu aylarda değişik şekil, renk ve dokuda oyuncaklar alınarak gelişimi desteklenebilir. Erişkinlerle ilişki hoşuna gider ve onları taklit eder. Dolayısıyla ebeveyn ona öğretmek istemediği şeyleri önünde yapmktan kaçınmalıdır. Bu dönemlerde istekler başlar ve bağımsız hareket etmeye çalışırlar. Onların bu bağımsızlıklarına belirli sınırlar içerisinde saygı gösterilmelidir. Ancak limitleri aşacak olursa hareketleri kısıtlanmalıdır. Tek başına oynayabilir ama diğer yaşıtlarıyla oynamak istemeyebilir. Hele oyuncaklarını paylaşmayı hiç istemez. İstediklerini sinirlenmeler ve bağırmalarla yaptırmaya çalışacaktır. Bu durum kendisini başka türlü ifade edemediğinden anlayışla karşılanmalıdır. Ancak her zaman her istediğini yapmak da bu durumu alışkanlık haline getirebilir.

İlk 2 yaş çocuğun hayatında en önemli evredir diyebiliriz. Bu dönemde hayatının bir daha hiç bir döneminde olmayacak kadar hızlı bir nörolojik gelişim gösterecek, yine bu dönemde hem yürümeyi hem de konuşmayı öğrenecektir. İşte onun için bu dönemlerde bebek ne kadar doğru yönlendirilirse o kadar aktif, zekasını iyi kullanan ve mutlu bir çocuk olur.

 

 

2-3 YAŞ DÖNEMİ

2 yaştan itibaren sağlam adım dönemidir. Engellerden sakınarak kolaylıkla durup yeniden koşabildiği dönemdir. Parmaklık ve duvara tutunarak merdiven inip çıkabilir fakat bu hareketi gerçekleştirirken her basamakta iki ayağını yan yana getirmek en belirgin harekettir. El seçimi artık olgunca belirgindir. Hem dairesel hem de ileri geri karalamalar yapar. Dik çizgiyi ve V şeklindeki çizimi takip eder.

2 Yaş çocuğunun konuşması artık onu tanımayanlar tarafından da anlaşılabilir ama hala pek çok çocuksu öğe içerir. İki sözcüklü cümle kurabilir. Kim, niçin, ne ve nerede sorularını sorar.

Kendi başına yürüyebilen ve başkalarıyla iletişim kurabilen çocuklar artık tümüyle başkalarına bağımlı kalmak istemezler. Önceki dönemde temel güven duygusunu kazanmış çocuğun, öz saygısını yitirmeksizin kendi kontrolünü kazanabilmesi için özgürlüğü hissetmesi gerekmektedir.

Bu dönem çocukların “Ben” dönemi olarak da bilinir. Her şeyi kendileri yapmak isterler. Kendi kendine yemek yeme, eşyalarını toplama, giyinme ve soyunma, giysisini seçme, karşılaştığı bazı problemleri çözme çabalarında teşvik edilmelidir. Böylece çocukta bağımsızlık duygusunun temelleri atılır. Kendi kendini kontrol etme ve saygının özü bu dönemde oluşur.

Bu yaş dönemi idrar ve dışkı kontrolünün de başladığı dönemdir. Çocuk 3 yaşta özerklik döneminde tuvalet eğitimi tamamlanmış olmalıdır.

2-3 yaş dönemi aynı zamanda “Hayır” dönemidir. Bu onun geçirmesi gereken bir dönemdir. Bu özerklik dönemi kural ve sınırlarla kısıtlanırsa ileride özgüven eksikliği yaşayabilirler. Aynı şekilde hiç sınır konmadan her şeye evet denirse de, ilerde okul ve sosyal hayatta kural ve sınırlarla ilgili problem yaşayabilir. Önemli olan çocuk gelişimi açısından bu dönemde kriz anlarında inatlaşmak değil çocuğunuzun dikkatini başka bir yöne çekmektir.

 

3-5 YAŞ DÖNEMİ

4 yaşına gelen çocuklar "kooperatif oyun" denilen döneme girerler, yani birlikte oynayıp, oyun kurup, yaşadıklarını oyunlarına yansıtabilirler. Zihin teorileri kurabilirler. Başkalarının bakış açısını hesaba katabilirler.

Bu yaş çocuğu kendi kendine yemek yer, dişlerini fırçalar. Çoğu giysisini giyer – çıkarır. Beden hareketlerini ustalıkla yönlendirir. Üç tekerlekli bisiklete ustalıkla biner. Top oyunlarını rahatlıkla oynar. Koşarak merdiven iner – çıkar. Gramer kurallarına uygun konuşur. Karmaşık cümleler üretir. Çocuğun motor ve dil gelişimi, onun fiziksel ve sosyal çevresini daha fazla araştırmasına, daha atılgan olmasına olanak verir. Bu yaş grubunun en önemli özelliği meraktır. "ne, nedir, niye?" tarzındaki soruları ardı arkasına sorabilirler.

 

Gerek anne-baba gerekse okul öncesi eğitim kurumlarındaki öğretmenler çocuğun koşmasına, atlamasına, oynamasına izin vermelidir ki çocukta girişkenlik duygusu gelişebilsin. Topluluk kurallarına uymayı ve sınırları öğrenebilirler. Bu dönemden itibaren, çocuk gelişimi açısından evde kurallar daha net konup sınırlar belirlenmelidir. Kurallar kadar çocuğunuza verdiğiniz sevgi ve şefkat de önemlidir, doğal merakından dolayı çok sık azarlanan ve engellenen çocukta, suçluluk duygusu gelişmektedir. Bunun dengesi çok iyi kurulmalıdır. .

Çocuk gelişimi açısından bu dönemlerde yalan sık görülen bir davranıştır. Çocuk yalan söyleyerek annesini dener, tepkisini ölçer. Hayalet, canavar gibi öğelere bu yaş grubunda sık rastlanır. Bunda çocuğun izlediği filmlerin etkisi olduğu gibi daha psikolojik nedenleri de olabilir. Çocuk anne ya da babaya olan öfke ve korkusunu bu şekilde, bir canavardan ya da hayaletten korkarak dışa vurur. 3-5 yaş grubu çocuklarda hayali arkadaş varlığı normal karşılanır. Çocuk hayali arkadaşına günlük hayatındaki suçluluğunu atfeder ve rahatlar. Örneğin evde bir şey kırılmışsa onu çocuğunuz yapmamıştır, hayali arkadaşı olan Ali yapmıştır. Çocuk gelişimi açısından bu durumlar bu yaş dönemi içinde normal ve kabul edilebilirdir. İleriki yaşlarda devam ediyorsa bir uzmana danışılması önerilmektedir.

 

5-6 YAŞ DÖNEMİ

Çocuk artık anasınıfına veya ilkokula başlamış, dikkat süresi uzamıştır. Bu yaş çocuklarından 20 dakika yerlerinde oturmaları beklenir, kural kavramı gelişir. Ona okuduğunuz hikâyeyi sonrasında hatırlayabilmelidir. Kalem tutuşu düzgün olmalı, makası rahat kullanabilmelidir. Eşyalarının farkında olup onlara sahip çıkabilmelidir.

Aşırı koruyucu olup kendi yapabileceği işlere fırsat verilmediğinde çocuk ebeveyne bağımlı hale gelir ve gelişimi yavaşlar. Bu durumda çocuk bebeksi, çekingen ve içine kapanık kalacak ve bu durum onun sosyal hayatını ve okul hayatını olumsuz yönde etkileyecektir. Çocuğa desteğinizi hissettirmeli ancak kendi gelişimi için ona fırsat da vermelisiniz.