PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK

Psikolojik sağlamlık, bireylerin olumsuz duygusal deneyimlerin üstesinden gelme, stres verici ya da zorlu deneyimler karşısında uyum sağlama yeteneği olarak ele alınmaktadır. Yani, darbe geldiğinde yarayı iyileştirecek, belirsizliğe tahammül edebilecek ve devam etmeyi sağlayacak donanıma sahip olmak psikolojik sağlamlık anlamına gelmektedir. Doğal afetler, ekonomik krizler, ayrımcılık, salgın hastalıklar, göç, savaş gibi toplumda geniş kitleleri etkileyen travmaların yanı sıra, sık rastlanan bireysel travmalar (örn., ciddi kazalar ve yaralanmalar, ihmal ve istismar, ebeveyn kaybı, hastalıklar) gün geçtikçe birey, aile ve toplum düzeyinde daha dayanıklı olmayı gerektirmektedir. Travmatik olaylardan sonra ya da süreğen olumsuz durumlarda psikolojik olarak sağlam kalmak ve hızla toparlanmak giderek daha önemli hale gelmektedir. 

Psikolojik olarak sağlam olmak zorlu yaşantıların bizi etkilememesi anlamına gelmemektedir. Yaşanan olumsuz durumlardan etkilenmek dayanıksız olduğumuz anlamına gelmez, psikolojik sağlamlığın bir parçasıdır. Bizi zorlayan olaylar ve duygular o duyguyu kontrol etme becerimizi geliştirmek adına bir fırsattır. Psikolojik sağlamlık, olumsuz durumlara uyum sağlayabilmeyi içermektedir ve süreç içerisinde geliştirilebilen bir özelliktir. Özetle psikolojik sağlamlık o an yapmaya güç bulamadığımız bir şeyi sonraki adımda yapabilmektir.

Erken çocukluk dönemi psikolojik sağlamlığın temellerinin atılması ve psikolojik sağlamlığı sağlayan becerilerin gelişmesi için önemli bir dönemdir. Sağlıklı psikolojik gelişimi etkileyen bireysel ve çevresel etkenler bulunmaktadır. Risk faktörleri bireylerin gelişim ve uyumlarını tehdit eden zorlayıcı yaşam olayları, deneyimler ya da faktörler olarak ele alınmaktadır. Koruyucu faktörler ise, risk ya da zorluğun etkisini azaltan ya da ortadan kaldıran, bireyin sağlıklı uyumu ve yeterliklerini geliştiren durumlardır. 

Risk faktörlerine maruz kalan bireylerin olumlu sonuç göstergelerine sahip olabilmesi için aracı bir köprü konumunda olan koruyucu faktörler, psikolojik sağlamlık kavramının önemli bir boyutudur. İnsanlar yaşamları boyunca birçok risk faktörüyle karşılaşabilmektedir ve bu risk faktörlerinin tamamının kontrol edilmesi mümkün değildir. Bu bağlamda çocukların gelişim süreci içinde psikolojik sağlamlıklarını geliştirmeye yönelik kaynakları artırma ve var olan kaynaklara ulaşabilirliklerini kolaylaştırmanın önemi yapılan araştırmalarca ortaya konmaktadır.

Okul öncesi dönemde psikolojik sağlamlığın olumlu göstergeleri şunlardır:

• Arkadaşlarına yardım eder.
• Bir sorun yaşadığında çözüm üretir.
• Hangi duyguyu hissettiğini bilir ve söyler.
• Kaygısını kontrol eder.
• Nasıl sakinleşeceğini bilir.
• Okuldaki etkinliklere katılır.
• Kendi kendine oyun kurar.
• Arkadaşlarının kurduğu oyuna uyum sağlar.
• Kendini motive edecek kaynaklar bulur.
• Yardım istemeye ve almaya açıktır.
• Yeni deneyimlere açıktır.

 

EBEVEYNLER NELER YAPABİLİR?

• Yakın ve sevgi dolu bir ilişki kurmak: Sevildiğini, anlaşıldığını ve kabul gördüğünü hisseden çocuklar karşılaştıkları zorluklarla daha rahat baş edebilmektedir. Bu yüzden çocukla iletişim kurarken dikkati tamamen ona vermek, birlikte oyun oynamak, paylaşımda bulunmak ve sevgiyi ifade etmek önemlidir.
• Duygularını ifade etmesini desteklemek: Çocuklar duygularını anlamlandırabilmek için yetişkin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Bir olay karşısında duygularını sormak, anlamasına yardım etmek ve kontrol etmesine destek olmak önemlidir. Aynı şekilde, çocukların fikirlerini sormak ve kararlara dahil etmek de önemlidir.
• Yeni beceriler kazanmasına destek olmak: Yaşlarına uygun sorumluluklar verebilirsiniz, yapabildikleri şeylerin çocukların yerine yapılmaması önemlidir. Yapamadıkları şeyleri ise nasıl yapabilecekleri konusunda yol gösterici olmak gereklidir. Yardım alabileceği kaynaklar da çocuklara ifade edilmelidir. Güçlü yanlarını keşfederek becerisinin yüksek olduğu alanlara yönlendirebilirsiniz. Yapabildiğini gören çocuğun özgüveni yükselmekte ve yeni deneyimlere daha açık hale gelmektedir.