0-6 YAŞ ARASI GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ

0-6 YAŞ ARASI GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ

Büyük bir heyecanla beklediğiniz bebeğiniz dünyaya geldiğinde tek hedefiniz onu sağlıklı ve mutlu bir şekilde büyütmektir. Bunun gerçekleşebilmesi için ise çocuğunuzun yaş dönemlerini iyi bir şekilde analiz etmek ve buna göre davranmak önemlidir.

     0-1 Yaş

Bebek, dünyaya geldiği andan itibaren her şeyin farkındadır ve duyu organlarını aktif bir şekilde kullanır. Her an öğrenmeye devam eder, bu sebeple zengin bir uyarıcı çevreye ihtiyaç duyar. Bebek, dünyaya geldikten sonra 6 ay içinde annesiyle iletişim kurmayı öğrenir. Eğer bebek güldüğünde anne de ona güler, bebekle konuşur ve oynarsa, bebek de ona cevap verme isteği duyar. Böylelikle bebeğin ilk sosyal ilişki kurma yeteneği gelişir. Zamanla anneye bağlanır ve güven hisseder. Güven duygusu, 1.5-2 yaşına kadar gelişimi destekleyen en önemli ihtiyaçtır. Bunun yanı sıra çocuğun temel ihtiyaçlarından biri de, kucağa alınmak, okşanmaktır. Bazen bebekler nedensiz yere ağlar. Böyle anlarda onu kucaklayın, öpün. Şımartmaktan korkmayın.

      2-3 Yaş:

Bu evrede motor faaliyetlerini daha aktif kullanabilmektedir. Rahat bir şekilde koşar, zıplar, tırmanır. Cümleler kurarak kendini ifade edebilir. Cisimleri kategorize edebilir (renk, şekil vb.) Kalem kullanmaya, çizgiler çizmeye başlar. Kelime dağarcığı gelişir. Farklı yüz ifadelerini ayırt edebilir. Basit giysileri giyip, çıkarabilir. Uyku ve temizlik alışkanlığı kazanılmıştır.

Benlik duygusunu fark etmeye başlar. Her şeyi kendileri yapmak, bağımsız olmak isterler.  Bu dönemde aşırı kısıtlamalarla çocuğun kendini gerçekleştirmesinin önünde aşılmaz engeller koyarsak bu durum çocukta özgüven eksikliğine neden olabilir. Bu da ilerde okul ve sosyal yaşantısında kurallarla ilgili sorunlar yaşamasına sebep olabilir. Çocuk, zıtlaşarak değil, dikkati başka bir tarafa çekilerek doğru davranışa yönlendirilmelidir. Paylaşma kavramı bu süreçte gelişmemiştir, örnek davranışlarla teşvik edilmelidir. Nitekim sosyal gelişimleri de buna uygundur, yetişkinleri taklit ederler. İnatçılık ve öfke nöbetleri görülebilir, bunu bir savaş gibi görüp çocukla inatlaşmak olumlu bir sonuç vermez. Sabırla öfkesinin geçmesini bekleyip, olumsuz davranışı bittiği zaman tekrar ilgilenmeliyiz.

Bu dönem “sorgu çağı”dır. Dış dünyaya ilişkin sorular sorar, meraklıdır. Mümkün olduğunca sorularına cevap verilmelidir. Yorulduğunuz zaman bunu doğal bir şekilde ifade etmek en doğrusudur. “Biraz yoruldum, dinlendikten sonra sorularına cevap vermeye devam edeceğim” gibi.

      4-5 Yaş:

Bu dönemde artık çocuğunuz eskisine nazaran daha karmaşık birtakım zihinsel aktivitelerde bulunabilir. Yetişkin desteğine daha az ihtiyaç duyar. Başkalarının düşüncelerinin farkına varabilir, sembolik oyunlar oynayabilir, oyuncaklarını paylaşabilir. El becerileri daha da gelişmiştir. Artık yürürken, koşarken, atlarken daha fazla kas kontrolüne sahiptir. Yeni kelimelerle daha uzun cümleler kurabilir. Dikkati ve belleği güçlüdür, bu da oyunlardan daha çok keyif almalarını sağlar.

Çocuklar bu süreçte fazla hareketlenirler. Bu yüzden ebeveynlerin dikkatli olması gerekir. Elbette çocuğun güvenliği ön planda olmalıdır; ancak bunu yaparken de bir yandan birçok şeyi denemesine fırsat vermek de önemlidir. Araştırma ve inceleme etkinliklerinden keyif alırlar, bu yüzden çocuğa, düzeyine uygun inceleme imkanları sunulmalıdır. Korkuların sık rastlandığı bu yaş döneminde, çocuk bu korkuları tanımlamakta güçlük yaşayabilir. Böyle bir durumda dinlemek, korkunun nedenini anlamaya çalışmak gerekir. Toplumsallaşmaya başlayıp, kurallara daha uygun davranabilirler. Böylece beklemeyi, isteklerini ertelemeyi de öğrenebilirler. Sorgu çağı bu yaşta da devam etmektedir. Bilgi toplayıcı sorular sorar, kelimelerin anlamlarını merak eder. Bu dönemde hayali oyun arkadaşları görülebilmektedir. Çocuğun bu kurgusal dünyasını fırsat bilip onunla duygu paylaşımında bulunulmalıdır.

    6 Yaş:

Hareketli ve coşkulu olduğundan yeni objelerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma becerisinin ilk adımlarını bu yaşta atabilir. Bilişsel ve duygusal olarak daha bağımsız hale gelmişlerdir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği somut şeylere dayalıdır, soyut düşünemezler. Beş yaşa oranla üçgen, kare gibi şekilleri daha titizlikle çizebilir. Kalem tutma, makas kullanabilme gibi el becerileri daha fazla gelişmiştir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Kelime haznesi ilköğretim için yeterli zenginliğe ulaşmıştır. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları kaba bir biçimde şekillenmeye başlamıştır.

Grup oyunlarından hoşlanır, hayali roller alabilirler. Altı yaş çocuğu değişmekte olan bir sürecin içindedir. Anneler çocuklarındaki bu değişiklikleri “Bu çocuğa ne oldu böyle bilmiyorum, çok değişti.” şeklindeki ifadeleriyle dile getirirler. Daha tembel ve kararsız bir tavır sergilerler. 

Çocuğun hangi gelişim evresinde olduğunun farkında olmak, bu evrelerin özelliklerini bilmek;  çocukların sağlıklı bir gelişim içinde olup olmadıklarının takibini sağlamak açısından anne-babalara fayda sağlayacaktır.