Okul Öncesi Çocuklarda Öfke Krizi

Çocuklar bazen olmadık şeyler için aşırı duygusal davranabilir ve öfke krizine girebilirler. Çocukların sık öfke krizi yaşamaları sebepsiz değildir. Yetişkinlerde zor durumlar karşısında duygu regülasyonunu sağlayan ve doğru kararlar alabildiğimiz üst beyin daha gelişmiş durumdadır. Çocuklar da ise üst beyin her gün gelişmektedir. Bunu iki katlı bir eve benzetebiliriz. İlk katında lavabo, yatak odaları, mutfak bulunan bir ev ve üst katında bol pencereli büyük bir çalışma odası ve kütüphane hayal edin. İlk katında bütün temel ihtiyaçlarınızı giderebilir ve ikinci katında düşünsel faaliyetlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Bu evi yaparken önce alt kattan başlamalısınız. Alt beyin, çocuğunuzun temel yaşam becerilerini, savaş ya da kaç tepkisini ve reflekslerini barındırdığı alandır. İkinci kata çıkıp baktığınızda hala bir inşaat halinde olduğunu düşünün. İşte çocuğunuzun üst beyni de şu an inşaat halindedir. Her gün gelişiyor fakat bu büyük bir çaba gerektiriyor. Çünkü üst beyin adele gibi çalışır: çalıştırıldığı vakit güçlenir, gelişir ama ihmal edilirse, gücünün ve işlevselliğinin bir bölümünü kaybeder. Çocukların neden daha sık öfke krizine girdiğinin nöropsikolojik sebeplerini bilmek önemlidir ama sadece bu bilgiyle öfke krizleriyle baş edemeyiz. Öfke krizlerinin türlerine ve baş etme becerilerine beraber bakalım.

2 Tür Öfke Krizi Vardır:

Alt Beyin Krizi 
Alt beyin krizinde çocuğunuz sizin yönergelerinize ve mantıklı açıklamalara kapalıdır. Üst beynini kullanmak onun için o an imkansızdır. Duygulardan sorumlu amigdala, stres hormonlarıyla bütün beynini istila etmiş durumdadır. Amigdala; beynin bekçi köpeğidir. Tehlikeler karşısında milisaniyeler içinde tepki verebilmemize yarar. Bu kriz hali geçene kadar çocuğunuza daha şefkatli ve rahatlatıcı davranmanız gerekir. Burada koyduğunuz sınırları sert bir şekilde tekrarlamak sorunu daha kötüleştirebilir. Eğer kendine veya çevresine zarar verici davranıyorsa kucaklamak ve ortamdan uzaklaştırmak gerekir. Çocuğunuzla bir süre sonra, sizin söylediklerinizi anlayabildiğini düşündüğünüzde bağ kur ve yeniden yönlendir tekniğini kullanabilirsiniz. Bağ kurarken alt beynine yani duygularına hitap etmeniz gerekir. 
-”Karanlıkta çok korktuğunu biliyorum. Ben etrafında yoktum ve endişelendin. Buraya senin ulaşabileceğin bir gece lambası koyalım mı, ne dersin?

Üst Beyin Krizi 
Üst beyin krizinde çocuğunuz üst beynini kullanarak bilinçli olarak bir kriz çıkarır. Çocuğun amaçları farklı farklı olabilir. İstediği bir şeyi yaptırmak ya da sizin istediğiniz bir şeyi yapmamak vb. krizin üst beyinden geldiğini fark ettiğinizde kesin bir sınır koymak ve böyle davranmaya devam etmesi halinde ki yaptırımını söylemeniz üst beynine hitap edeceği için işe yarayacaktır. 
-”Bu terlikleri çok istediğini biliyorum fakat yeterince terliğin var ve böyle davranman hoşuma gitmiyor. Böyle davranmaya devam edersen sana o terlikleri almayacağım ve bugünkü oyun hakkını kaybetmiş olacaksın.”
Çocuk burada krizi işe yarayacağını düşündüğü için kullanır. Ona saygılı ve sabırlı davranmanın işe yaradığını aksinin işe yaramayacağını göstermiş olursanız zamanla bu davranışta sönme gerçekleşir.

Peki Ya Ebeveynin Duygusu? 

Bunları uyguluyorsunuz fakat kendiniz duygu regülasyonunuzu nasıl sağlayacağınızı bilmiyorsanız istenmeyen davranışlara geri dönüşler yaşayabilirsiniz. Çocuğunuzun hiçbir mantığı olmayan öfke krizleri sizi de çileden çıkarabilir ve zorlanabilirsiniz. Burada bir mola verme ihtiyacı doğar. İmkanlar müsaitse molanız sırasında bedeninizi hareket ettirin. Araştırmalar gösteriyor ki bedensel hareketler beynin kimyasını doğrudan etkiliyor. Burada ise çocuğunuzun ne yaptığını anlaması için “Sakinleşmek için bir mola verdim. Bu sırada bana iyi gelen hareketleri yapıyorum. istersen bana katılabilirsin ve sonra seni üzen konuyu tekrar konuşabiliriz.” gibi bir yönerge verebilirsiniz. Fiziksel durumumuzda bir değişiklik yaptığımız vakit duygusal durumumuzda da bir değişiklik olur. Nefes egzersizi, sıcak bir içeceği yudumlamak da işe yarayabilir. Duygu durumunuz bunlara da el vermiyorsa duygusu daha stabil birinden yardım isteyebilirsiniz. Unutmayın! Çocuğunuz duygularını nasıl kontrol edeceğini çevresinden öğrenir.