OKUL ÖNCESİNDE SORUMLULUK

SORUMLULUK NEDİR?

Bir kimsenin üstüne aldığı, yapmak zorunda bulunduğu ya da bir iş için gerektiğinde hesap verme durumu. Hepimizin hayatta çalışan, öğrenci, ebeveyn, partner ya da çocuk olarak sorumlulukları vardır.

SORUMLULUK DUYGUSUNUN GELİŞİMİ

Okul öncesi dönem, çocuğun sosyal gelişiminin önemli basamaklarından biri olan “sorumluluk alma” davranışı üzerinde etkili olunabilecek kritik bir dönemdir. Okul öncesi dönem insan hayatının temelini oluşturur. Psikoanalitik kuram kişiliğin büyük bir kısmını 0-6 yaş gelişimine bağlarken diğer kuramlar da okul öncesi dönemin kişilik oluşumu için büyük önem arz ettiğini kabul eder. Bu dönemin kişilik üzerinde etkileri göz önüne alındığında çocuklarda sorumluluk alma bilincini oluşturmak için ebeveynlerin evde bir takım düzenlemeler yapması şarttır. Böylece çocuklar toplumun parçası olarak, kurallara uyan, işbirliği yapabilen, katılımcı olan ve sorumluluk alabilen birer birey olmayı öğrenebileceklerdir.

Sorumluluk erken çocukluk dönemlerinden başlayarak çocuğun yaşına, cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun görevler vermekle başlar. İki buçuk yaşından başlayarak döke saça da olsa çocuğun çorbasını kendi başına içmesine fırsat vermek, oyuncaklarını toplamasını beklemek, kendi odasında kendi yatağında yatmasına ortam hazırlamak, yaşına ve cinsiyetine göre sofra hazırlığı veya araba temizliği gibi konularda onun yardımını beklemek” sorumluluk” konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam sağlar. Böyle bir ortam çocuğun kendi kendisine yetmesine ve yönetmesine fırsat vereceğinden onun kendine olan güvenini de artıracaktır”

ÇOCUĞUNUZUN SORUMSUZ BİRİ OLMASINI İSTİYORSANIZ BU ADIMLARI TAKİP EDİN

Çocuklara sosyal olarak kabul edilebilir davranışları öğretmek, olumlu model olmak ve doğrudan yönlendirmeler yaparak onların kültürel ve sosyal normlara göre davranmayı öğrenmelerine yardımcı olmak sorumluluk eğitimi konusunda ailelere ve eğitimcilere düşen görevler arasında bulunmaktadır. Sorumluluk da diğer davranışlar gibi öğrenilen bir davranıştır. Çocuk bu davranışları ne kadar çok yaparsa o kadar başarılı olur. Her çocuk aynı anda aynı sorumlulukları alamaz. Onun gelişimine, kişilik özelliklerine bağlılık göstererek hangi sorumlulukları alabileceğini belirlemeniz gerekir. Ona yapabileceği sorumlulukları vererek yüksek benlik saygısına sahip bireyler olmasına yardımcı olabilirsiniz.

• Helikopter ebeveyn olup çocuğunuzun yapabileceklerini de siz yapın. “ O yapamaz, kendi başına yemek yiyemez.” Bazen çocuklarımızı koruduğumuzu, onlar için hayatı kolaylaştırdığımızı düşünürken helikopter ebeveyn moduna girebiliriz. Bu çocukların yapabilecekleri becerileri bile edinememesine yol açar. Daha önce hiç yatağını toplamamış bir çocuk, bu durumla baş başa kaldığında nerenden başlayacağını bilemez. Ya da öğrenme ihtiyacı hissetmez. Niye öğrensin ki? Onun için yapan birileri hep var.
• Mükemmeliyetçi olun. Çocuğunuza verdiğiniz sorumlulukları mükemmel bir şekilde yerine getirmesini bekleyin. Mükemmel yapmadığı sorumluluklar için ona teşvik edici sözler söylemeyin. Böylece çocuğunuzun öz yeterlilik duygusu körelecek diğer sorumlulukları için motivasyonu kalmayacaktır.
• Suçu Hep Başkalarına Atın. Çocuğunuzu her hatasında başkalarını suçlayın. Bir yapbozu mu yapamadı, yapbozu suçlayın. Kafasını masanın köşesine mi vurdu ona kafasını vurmadan nasıl geçebileceğiniöğretmeyin de masayı suçlayın. “Pis masa, çocuğumun kafasına vuruyor” deyin. Böylece çocuğunuza hatalarının sorumluluğunu almamayı öğretmiş olursunuz.

YAŞ GRUPLARINA GÖRE ÇOCUKLARIN ALABİLECEĞİ SORUMLULUKLAR

İki-Üç Yaş Çocuklarının Alabilecekleri Sorumluluklar 

• Kendi başına yemek yiyebilme

• Oyuncaklarını toplamak ve yerlerine koymak

• Kitap ve dergileri yerine koymak

• Sofranın toplanmasına yardımcı olmak

• Yardımla giyinmek ve soyunmak

Dört Yaş Çocuklarının Alabileceği Sorumluluklar

• Sofrayı kurmak

• Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını yerine koymak

• Kendi başına giyinmek ve soyunmak

• Yemek yedikten sonra kirli tabağını mutfağa götürmek

• Yatağını toplamak (Mükemmel olmasa da)

• Basit ev işlerinde yardımcı olmak

• Bulaşık makinesinin doldurulmasına yardımcı olmak

• Alışveriş dönüşü malzemelerin yerleştirilmesinde yardımcı olmak

Beş Yaş Çocuklarının Alabilecekleri Sorumluluklar

• Sofrayı, her şeyi yerli yerinde hazırlamak

• Kirlilerini kirli sepetine atmak

• Yatağını toplamak

• Kıyafetlerini seçmek ve tek başına giyinmek

• Ayakkabılarını kendi başına giyebilmek

• Odasını temiz ve düzenli tutabilmek

• Oynadığı eşyaları yerli yerine koyabilmek

• Alışverişe yardım etmek, malzemeleri yerleştirebilmek

NOT: Bu süreç sabır gerektirir. Her süreçte olduğu gibi burada da bazı sorunlar çıkacaktır. Çocuğunuzun hayati olmadıkça hata yapmasına ve sorumluluğu almasına müsaade edin. Onların sizin kadar sorumlu olmasını beklemeyin.