Samsun
0-6 YAŞ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Her ebeveynin kafasında belirli dönemlerde çocuğunun gelişim özellikleriyle ilgili sorular oluşmaya başlar, Çocuğum henüz konuşmaya başlamadı ama daha erken mi, Çocuğuma tuvalet alışkanlığını ne zaman vermeye başlamalıyım, çocuğumun gelişimi yaşıtlarına uygun düzeyde mi gibi…
İşte bu gibi sorulara cevap bulmak ve siz değerli velilerimizi çocuklarımızın gelişim özellikleri konusunda aydınlatmak amacıyla böyle bir yazı hazırladım. Keyifli okumalar dilerim.
0-6 yaş aralığındaki çocukların gelişim alanları;
-Motor gelişim
*İnce motor gelişimi
*Kaba motor gelişimi
-Sosyal duygusal gelişim
-Dil gelişimi
-Zihinsel gelişim olmak üzere ayrılmıştır.
Şimdi yaşlara göre bu gelişim evrelerini inceleyelim.
0-1 Yaş:
Kaba motor gelişimi açısından; Yeni doğan bebeğin, davranışları emme-yutma, moro gibi reflekslere dayalıdır. 3. Ayda boyun kontrolleri başlar ve 5. Ayda boyun kontrolünü kazanır.6. aydan itibaren desteksiz oturmaya başlarken 8. Ayda emeklemeye 9. Ayda eşyalara tutunarak ayakta durabilir.12.ayda yürümeye başlayabilir.
İnce motor gelişimi açısından; Yeni doğan bebekte parmak kapalı durumdadır.4. aydan itibaren oyuncakları kavrayarak yakalayabilir.6. aydan itibaren önündeki nesnelere uzanarak onları eline alabilir.8. aydan itibaren bin nesneyi bir elden diğer eline geçirebilir.
Sosyal-duygusal gelişimi açısından; 3. Aydan itibaren bebeğinizle konuşup güldüğünüz zaman size gülerek cevap verebilir.5-10. Aylar arası bakıcısına karşı yoğun bir ilgi duymaya başlar. İlk yıl bebeklerin güven- güvensizlik dönemi olduğundan bu dönemde bebekle ilgilenmek ve ihtiyaçlarına yerinde ve zamanında cevap vermek bu dönemi sağlıklı atlatmasına ve ileri yaşlar için bir güven duygusu taşımasına yardımcı olacaktır.
Dil gelişimi açısından; Yeni doğan ilk aylarda isteklerini ağlayarak ifade etmektedir.2-3 aylıkken ağlama dışında sesler çıkarabilirken 4. Aydan itibaren tanıdık seslere kafasını çevirebilir.6. aydan itibaren anlamsız heceler üretebilirken 9. Aydan itibaren de-de ba-ba şeklinde hece tekrarları yapabilir düzeydedir.12. aydan itibaren de ilk anlamlı sözcüğünü söyleyebilir.
Zihinsel gelişim açısından; Yeni doğan bebek çevredeki uyaranlara basit reflekslerle cevap verir.3. aydan itibaren kendisinin dışında bir dünya olduğunu keşfetmeye başlar. 4. Aydan itibaren sesin duygusal tonuna göre tepkiler verebilmektedir. 8. Aydan itibaren nesne devamlılığı denilen nesne ortadan kaldırılsa bile onun hala var olduğunu bilme yetisi gelişmeye başlamaktadır.
1-2 yaş:
Kaba motor gelişimi açısından; 12-24 aylık çocuklar daha dengeli ve daha düzgün yürüyebilir ve 24. Aya doğru koşabilirler. Çift ayakla zıplayabilir ve destek alarak tek tek adımlarla merdiven inip çıkabilirler.24 ayın sonlarına doğru tuvalet kontrolü başlayabilir.
İnce motor gelişimi açısından; Çok düzgün tutamasa da kaşık çatal kullanımına başlayabilir, kalemi düzgün kullanamasa bile kağıt üzerinde bazı karalamalar gerçekleştirebilir ve 3-4 tane küpü üst üste dizebilir.
Sosyal-duygusal gelişimi açısından; Duygusal açıdan hala anneye bağımlıdır ancak çevresini gözlemlemeye başlamıştır ve bu yolla davranışları taklit edebilmektedir. Tek başına oyun oynar henüz grup oyunları oynamaya müsait değildir .Resimli kitaplara karşı ilgi duymaya başlamıştır.
Dil gelişimi açısından; Sözcük dağarcığı 50-60 sözcük civarındadır ve iki kelimelik cümleler kurabilir. Basit yönergeleri anlayıp yerine getirebilir.
Zihinsel gelişim açısından; 18. Aydan itibaren düşünme belirtileri görülür, aynı nesneleri eşleyebilir ve taklit etme davranışı gelişme gösterir. Kendi vücudunu tanımaya başlar.
2-3 yaş:
Kaba motor gelişimi açısından; 24-36 aylık çocuklar sağlam basarak yürüyebilir ve koşabilirler. Trabzanlara tutunarak merdivenleri inip çıkabilirler. Dengesini kaybetmeden yere çömelip tekrar ayağa kalkabilir. Bisiklete binebilir ve topa ayağı ile vurabilir. Tuvalet eğitimine müsait bir yaştır.
İnce motor gelişimi açısından; Kaşığı çatalı bardağı rahat bir şekilde kullanabilir, diş fırçasını kullanarak dişlerini fırçalamaya çalışabilir, kitap sayfalarını çevirebilir ve kalem kullanarak dairesel çizgiler çizebilir.
Sosyal-duygusal gelişimi açısından; Tuvalet alışkanlığını kazanma aşamasında olan çocuk bu davranışına paralel olarak özerkliğini ispat etmeye çalışabilir, süperego bilinci daha gelişmediği için benmerkezcidirler. Bir önceki yaş grubuna göre daha bağımsızdırlar ve yavaş yavaş akran ilişkileri gelişmeye başlamıştır. İki seçenekten birini tercih edebilir.
Dil gelişimi açısından; Bu yaş aralığında dil gelişimi hızlanmaya başlar. Sürekli soruların sorulduğu dönem olarak da bilinir. Bu dönemde soruların arkası kesilmez.200 sözcüğe yakın kelime dağarcığı vardır. Gramer kurallarını doğru ve yerinde kullanmaya başlamıştır. Bu dönemde sen ben gibi şahıs zamirlerini doğru ve yerinde kullanabilir. Basit öyküleri dinleyebilir.
Zihinsel gelişim açısından; 12-24. Aylarda görülen nesne eşleştirme becerisi 24-36 aylık dönemde gelişmeye başlar. Renkleri tanıyabilir. Hangi nesnenin büyük yada küçük olduğunu bulabilir.
3-4 yaş:
Kaba motor gelişimi açısından; Yürüme, koşma, sıçrama becerilerinde ilerleme başlar.Çocuk parklarında bulunan aletleri daha etkin kullanabilir.3 tekerlekli bisiklete binebilir.
İnce motor gelişimi açısından; özellikle kullandığı sağ veya sol eli vardır. Bu dönemde basit insan figürleri çizebilir, makası kullanabilir, çok düzgün olmasa da makası kullanarak kağıt üzerinden şekiller kesebilir.
Sosyal-duygusal gelişim açısından; Akranları ile oyun oynamaya başlayabilir, bu dönemde hareketleri daha tutarlıdır. Sorulduğunda adını, kız mı erkek mi olduğunu bilebilir. Cinsiyetlerin farkındadır. Telefonda tanıdığı biriyle konuşabilir.
Dil gelişimi açısından; 4 kelimeyi içeren cümleler kurabilmektedir ve kurduğu cümleler kısmen gramer kurallarına uygundur. Sözcük dağarcığı giderek gelişmektedir. Zaman belirten kelimeleri bazen karıştırmakla beraber cümle içinde kullanabilir. Basit öyküleri anlatabilir.
Zihinsel gelişim açısından; Bu dönemdeki çocuklar zengin bir hayal gücüne sahiptirler ve bu durum çizdikleri resimlere de yansıyabilmektedir. Yer bildiren terimleri anlayabilirler ve nesnelerin benzer yada farklı olduklarını ayırt edebilirler. Ezberinden 10’a kadar sayabilir.
4-5 yaş:
Kaba motor gelişimi açısından; Koşarak merdiven inip çıkabilir, topla oynanan oyunları rahatlıkla oynayabilirler ve beden hareketlerini bilinçli olarak ustalıkla yönlendirebilirler.
İnce motor gelişimi açısından; Kendi kendine çatalı kaşığı düzgün ve doğru biçimde kullanarak yemek yiyebilir ve dişlerini fırçalayabilir. İnsan, ağaç, ev gibi resim figürleri çizebilir, resimlerde evlerin köşelerini çizebilir. Çoğu giysisini giyip çıkarabilir, kalemi önceki yaşlara göre daha rahat ve düzgün tutabilir.
Sosyal-Duygusal gelişimi açısından; Bu yaştaki çocuklarda süper ego bilincinin gelişmeye başlamasıyla da akranlarla ilişkiler güçlenmeye başlar. Kuralları anlayabilir ve kendilerine sorumluluk verilmesinden hoşlanırlar.
Dil gelişimi açısından; Kitaplara olan ilgi artmaya başlamıştır. Karmaşık cümleleri gramer kurallarına uygun olarak kurabilirler.
Zihinsel gelişimi açısından; Olayların nedenlerini ve sonuçlarını anlayabilir, yardımla 50 ye kadar sayabilir. Renkler konusundaki sözcük dağarcığı gelişmiştir. Sayıların anlamlarını kavramaya başlamıştır.
5-6 yaş:
Kaba motor gelişimi açısından; Kurallı grup oyunlarını oynayabilirler, ip atlayabilirler, denge ve vücut birlikteliğini ustalıkla sağlayabilirler.
İnce motor gelişimi açısından; Öz bakım ihtiyaçlarını kendi kendine karşılayabilirler. Makası kullanma becerileri gelişmiştir. Çizdikleri resimlerde belirli bir konu vardır. Boyama, katlama, kesme şeklindeki işlemleri ustalıkla yerine getirebilirler.
Sosyal-duygusal gelişimi açısından; Özellikle tercih ettiği arkadaşı vardır. Empatik düzeyi gelişmeye başlamıştır. Aileye, okula, arkadaşlarına uyum güçlenmiştir. Kimlik gelişimi açısından erkek çocuklar babayla, kız çocuklar anneyle özdeşim kurmaya başlar. Bu dönemde özellikle kız çocuklarda annelerinin kıyafetlerini giyme şeklinde davranışlar görülebilir.
Dil gelişimi açısından; Konuşulan cümlelerde anlamadığı bir kelime olursa ‘ne demek’ diye sorabilir. Önce düşünüp sonra konuşur, sohbetlere katılır ve öykü anlatabilir.
Zihinsel gelişim açısından; Sağını solunu bilebilir, yardım ile 100e kadar sayabilir. İsmini bakarak yazabilir, öğrenmeye araştırmaya çok isteklidir. Basit toplama işlemlerini yapabilir ve bazı paraları tanıyabilir, zaman kavramını bilebilir.
Çocuğunuzla mutlu günler geçirmeniz dileğiyle
Oyun tadında günler dilerimJ
PSİKOLOG ÖZGE AYDIN
Samsun joyfullhouse Anaokulu
Kaynakça: Prof. Dr. Nilgün Metin, Hacettepe üniversitesi