Samsun
Anneler ve babalar çocuklarıyla ilgilenme ve bu ilgilerini göstermeleri açısından birbirlerinden farklı davranışlarda bulunurlar. Genellikle anneler, okul öncesi çağındaki çocuklarının günlük ve rutin bakımları ile daha fazla ilgilenirken; babalar ise, çocukların daha çok oyun ve spor aktiviteleri ile ilgilenmektedirler. (Büyük oranla bu böyle bilinmektedir).
0-6 yaş arasında yaşanan deneyimler, öz-yeterlik ve özsaygının yani genel benlik algısının temelini oluştururlar. Öz yeterlik bireyin kendisi ile ilgili olarak özde-içte neler hissettiği ile ilgili bir terimdir. Öz saygı ise bireyin başkalarının onun hakkında neler düşündüğü ile ilgili hissettiklerini içerir.
Okulöncesi dönemdeki çocuk ile anne-baba ilişkisinin sağlıklı olması çocuğun hem kişilik gelişimi hem de yaşamının sonraki dönemleri ve yetişkinlik yaşamı için önemli bir temel oluşturmaktadır.
Anne ve baba tarafından çocuklara karşı sergilenen tutumları kabaca birkaç başlık altında şu şekilde kategorilendirebiliriz:
1. Baskıcı ve Otoriter Anne-Baba Tutumu: Çocukları hakkında alınacak kararları çocuğa çok fazla söz hakkı tanımadan kendileri alırlar. Çocukların kendilerine mutlak itaat etmesini, isteklerini karşı koymaksızın yerine getirmelerini isterler. Çocukları ile aralarına mesafe koyarlar. Çocuklar Ürkek, çekingen, kendine güveni zayıf olan veya hiç güveni olmayan, başkalarının etkisi altında kalabilen, duyarlı, korkak, kendi başına iş yapma yeteneği gelişmemiş bir yapıya sahip olabilirler. Özellikle ergenlik döneminde evden ve okuldan kaçma eğilimi gösteren isyankar tavırlar içinde olabilirler
2. Aşırı Hoşgörülü Anne-Baba Tutumu: Bu tutumu sergileyen aileler çocukları üzerinde kontrolsüzdür. Onlar ne istiyorlarsa ön planda onu yapmayı tercih ederler. Böyle ailelerde yetişen çocuklar; bencil, sevgi arsızı, kural tanımayan, doyumsuz kişilik yapılarına sahip olabilmektedirler. Bu çocuklar ev hayatı ve sosyal hayatta geçimsiz, sosyal yönleri zayıf ve benmerkezci bir yapıya sahip bir görünüm çizerler. Çocuklarda sorumsuzluk çok fazla görülmektedir.
3. Kararsız ve Dengesiz Anne-Baba Tutumu: Bir durum karşısında iki taraf bir uzlaşmaya varamaz ve bunu çocuğa yansıtır. Bu tip ailelerde yetişen çocuklar genellikle kararsız, her türlü etkilenmeye açık, tutarsız, çabuk karar değiştirebilen çocuklardır.
4. Aşırı Koruyucu Anne-Baba Tutumu: Bu tip aileler çocuğa haddinden fazla özen ve kontrol gösterirler. Çocuk bağımlı, ürkek, inatçı, istediğinde direten, neşesini çabuk kaybeden biri olarak yetişir ve bu niteliklere sahip bir yetişkin olarak yaşamını devam ettirir. Çocuklar ailelerine aşırı bağlıdır ve kendilerine güvenleri yok denecek kadar azdır. Utangaç ve içe kapanıktırlar.
5. Hoşgörülü ve Güven Verici Anne-Baba Tutumu: İdeal bir aile tutumu örneğidir. Çocuklar yapabileceklerinin ve yapamayacaklarının farkındadır. Sorumluluk bilinci çocuklara aşılanmıştır. İlerleyen zamanda da sosyal çevresiyle uyumlu birer yetişkin olma yolundadırlar.
6. Tutarsız Anne-Baba Tutumu: Bu tip aileler istikrarsız bir yol üzerinden çocuklarıyla ilişki içerisindedirler. Örneğin konulan kurallar bazen çok katı bir şekilde uygulanırken, bazen aynı kuralın hiçbir geçerliliği yokmuş gibi davranılır. Çocuk için kurallar artık önemsenmemektedir. Çocuk kararsızdır ve güvensizlik duyguları içindedir.
7. Reddedici Anne-Baba Tutumu: Çocuğun sağlık hizmetlerini aksatarak çocuğun aslında istenmediğini hissettirmek ve çocuğa karşı düşmanca tutumlar beslemek olarak tarif edilebilir. Bu tip ailelerde yetişen çocuklarda kendisinden daha zayıf olanı ezme, tüm çevresine karşı nefret besleme, kimseye güvenememe, çevresindekilere düşmanca tutum sergileme düşüncelerine sahip olabilirler. Yardım duygusundan uzak sinirli, kendisinden daha küçük ve güçsüzlere karşı düşmanca duygulara sahip bir birey olabilirler.
8. Mükemmeliyetçi Anne / Baba Tutumu: Yüksek egoya sahip ailelerdir. Çocuklarından çok fazla beklenti içindedirler. Çocuk devamlı başkalarını memnun etme peşindedir, yaptığı işten hiçbir zaman memnun değildir ve kendinde her zaman yetersizlik hisseder.
Sonuç olarak anne-babalar hiçbir zaman çocuklarının rol modeli olduklarını unutmamalıdırlar. Çocuğun gelecekteki kişilik yapısı ailelerinin onlara örnek oldukları zemin üzerinde şekillenir.
Kaynakça: Fenomen Psikoloji
Psk. Burcu KARAGÖZ